कृष्ण के सी, मार्च २९, २०२५
हरेक घरमा जस्तै हरेक देशको पनि अर्थतन्त्र तल जान्छ भने असंतुष्टि बढेर माथि जान्छ अनि देशको नागरिक जीवनमा खटपट चर्कन्छ। नेपालमा करिब ५० बर्ष देखिको अर्थतन्त्र हेर्ने हो भने गिर्दै रुपमा गएको छ।
बहुदल र बिशेष गरेर गणतन्त्र पछिको नेपालमा राजनैतिक रुपमा भ्रष्टाचार, दण्डहिनता बढेर गयो। दलहरुले बिधि तोडेर मनलाग्दी रुपमा सरकार बनाउने थाले। सरकारले नागरिक होइन दल हेरेर काम गर्नथाल्यो। देश र नागरिकको घाउ चर्केर आयो फलस्वरुप सबैमा असन्तुष्टी बढेर गयो। यसो हुनमा आम नागरिक होइन नेपालको सरकार मात्रै जिम्मेवार हो।
एउटा परिवारले के भोगेको छ भन्ने कुराले देशको मुहार देखाउँछ। आम नागरिकको आर्थिक र सामाजिक जीवन गिर्दै गयो। आमाको धोती-चोलो र बाबुको भोटो कछाड किन्ने खर्च जुरेन। नानी-बाबुको पढाइको लागि सामान्य पुस्तक र कापी कलम किन्ने हैसियत भएन। आफ्नो टोपी र दौरा-सुरुवाल अनि श्रीमतीको लागि तीजमा चुरा-पोते किन्ने खर्च जुरेन।
यति मात्र होइन पोहोर साल धानको बिऊ किन्दा लागेको ऋणको ब्याज तिर्न नसक्दा चन्द्रबहादुरहरुलाइ रातमा निन्द्रा पर्दैन। धानखेती उन्नतिको नाममा बिऊ किन्नु पर्ने बनाइयो। डाँडाघरे साइलाले दुइ-चार महिना बिल्डिङ्ग बनाउने ठाउँमा मजदुरी गरेर घर पुग्दा खल्तीमा ५० रुपैयाँ बच्दैन।
साना-साना बचत समुह हुँदा केहि खर्च चल्थ्यो। कति त माओवादी आतंककालमा लुटेर लगे। बचेका पनि लोकतन्त्रपछि सहकारी बनाउने चलनले समुहको पैसा जाल-झेल गरेर बाहिरकाले पड्काए। बाध्य भएर मिटर ब्याज लिनुपर्दा धेरैको घरखेत डुब्यो। जहिले पनि दैबको लाठी नागरिकमा मै बज्रियो।
बषौं देखि सामान्य ब्यबसाय गर्दै आएको हाकुचाको तेल-चामल पसलमा सामान किन्ने ग्राहक नै छैनन। उसले पसल र चापाकल दुवै बन्द गर्यो। जनै र दौरा-सुरुवाल समेत चाइनाले बनाइदिने अनि हामी मित्र राष्ट्रमा दङ्ग पर्ने। स्वास्थ्यको लागि राम्रो खाजा चिउरा र साँदेको भटमास, आलुको अचार पाउन र खान नै छाडियो।
बले दाइले बालीमा सिलाउने लुगा ट्रेलर शपले सुकायो। जानेको काम लुगा सिलाउने र खुशीमा बाजा बनाउने थियो। त्यो पनि सिलाइ-बुजाईको नाममा अरुले गर्दिए। खेत-बारी छैन उनको जीवन झन् कस्ट भयो। घुम्तीको मोचीको जीवन त चाइनाको जुत्ताले सुकायो। तर उसलाई विकल्प कहिलै सोचिएन।
बर्षमा अशुभ नहोस भनेर पुसमा नर्कट बजाएर फिरी लाउने चलन हरायो। त्यस बापत भोलि पल्ट दिने दाने थियो। त्यो पनि सुक्यो। संस्कारका संस्कृति पनि सुके। अर्जुनराज पन्तजीले भनेको पश्चिमका दैली पुजा पनि हरायो रे। दैली पुजाले कन्यालाई सम्मान गर्ने र आशिर्वाद लिने चलनले बिट मर्यो त्यसको ठाउँमा बालीका बलात्कार बढ्यो। कुमारी पुजा, पन्चकन्या पुजाको पनि त महत्व थियो र न बालीका बलात्कार कम थियो।
कुमारी गल्लिको चटामरीलाइ न्यूयोर्क पिज्जाले रिप्लेस गरियो। खासमा चटामरी आफैंमा एक किसिमाको स्वास्थ्यवर्धक पिज्जा हो। नेपाली झोल ममलाइ पछार्दै चिनियाँ डम्प्लिङ्ग र भारतीय चिकेन-टिका ममले बजार पायो। जुन जुन साना ब्यबसायले परिवार र देश धानेको थियो त्यो सबै नष्ट भयो।
अनि रोजगारीको ठाउँमा बिदेशिन बाध्य बनाइयो। देशको पैसा विदेशमा पठाइयो। मलाइ थाहा छ नेपालका धेरै राजनैतिक दलमा संबद्ध नेताहरुको लगानी अमेरिका, म्यान्मार, कतार, दुबाई, जर्मनी लगायातमा छ। अनि देश बिकासको नाममा रेमिटेन्सको कुरा भजियो।
राजनैतिक रुपमा आउने रवि लामिछाने, दुर्गा प्रसाई लगायत सबैलाई दुख दिने र दबाउने प्रयास गरियो अनि त्यसैलाइ गणतन्त्र र लोकतन्त्र भनियो। दुनियाँमा सबैभन्दा असन्तुष्ट नगरिक मध्ये नेपाली पनि एक पर्छन। आफू सरकारमा तर आफ्नो देशको योजना छैन अमेरिका र युरोपलाइ यस्तो र उस्तो भनेर कमेन्ट गर्ने। आफ्नो कामको नतिजा खै ? अनि नागरिक असन्तुष्टी नबढे के बढ्छ ?
नेपामा राजा र दलहरु आपसी विकल्प होइन। राजनैतिक परिवर्तन पनि मुख्य एजेन्डा होइन। यो दुवै एजेन्डाबाट नेपाल र नेपालीको उन्नति भएन र हुनेवाला पनि छैन।
अबको एजेन्डा भनेको:
१. जुन दलले देशको अर्थतन्त्र र नागरिकको आर्थिक-सामाजिक जीवन सुधारको स्पष्ट योजना सहित आउँछ त्यसको सपोर्ट गर्ने। उनिहरुक उम्मेदवारहरुलाइ मत दिने।
२. जुन कुरा देशले धान्न सक्दैन त्यो हटाउने-जस्तो की प्रदेश सरकार जसले उठाउँछ त्यसलाई सपोर्ट गर्ने।
३. नागरिक र सामाजिक शान्ति-सुरक्षा बढाउने एजेन्डाको सपोर्ट गर्ने
४. राष्ट्रिय उद्योगी, ब्यबसायीहरुलाइ प्रोत्साहन गर्ने एजेन्डा जसले बोक्छ उसलाई सपोर्ट गर्ने।
५. नयाँ पिण्ढिका उद्योग-ब्यबसायीहरुलाइ कानुनी र अन्य सुबिधा बढाउने एजेन्डा जसले बोक्छ उसको सपोर्ट गर्ने।
६. परंपरागत खेति बढाउने-बिउ किन्न बाध्य पर्ने होइन बिउ जोगाउन लगाउने एजेन्डा जसले बोक्छ उसको सपोर्ट गर्ने।
